Genemans: “Er wordt de laatste jaren vaak geroepen dat we in Nederland strenger moeten straffen. Om te ­kijken of daar een kern van waarheid in zit, ben ik met mijn team gaan kijken in landen waar ze het allerstrengst ­straffen. Daar bleven we een paar ­dagen, zodat ik kon ervaren hoe het is om in zo’n situatie te zitten, maar ook omdat gedetineerden opener worden als je er wat langer bent.”

Lag je zij aan zij met andere gevangenen?

“In sommige gevangenissen lag ik ­samen met andere gedetineerden in de gang, omdat er in de cellen te weinig slaapplekken waren. Ik heb ook een keer in een isoleercel overnacht, ­omdat het te gevaarlijk was om bij de andere gevangenen te liggen. In weer andere gevangenissen lag ik met vier of vijf mensen in een cel.” Was dat niet doodeng?“Ja, dat was wel spannend. De mensen daar hebben moorden gepleegd of ­jarenlang bij bendes ­gezeten. De ­omstandigheden zijn heel slecht, dus ze hebben niets te verliezen. Soms dacht ik: wat dóé ik hier? Maar dat weet je van tevoren als je zo’n serie gaat maken.”

Zou Nederland iets van deze gevangenissen moeten leren?

“Integendeel. De ­opnames hebben me vooral duidelijk ­gemaakt hoe goed ons systeem is. Ik ben blij dat rehabilitatie ­centraal staat: mensen worden humaan ­behandeld en krijgen een tweede kans. In de strengste ­gevangenissen hebben gedetineerden amper perspectief. Komen ze er toch ooit uit, dan hebben ze zulke afschuwelijke dingen meegemaakt dat ze snel weer de fout ingaan.”

Wat is het heftigste dat je hebt ­meegemaakt?

“In El Salvador is een megagevangenis gebouwd waar iedereen die ook maar een tattoo van een bende heeft de ­laatste jaren is opgesloten, vaak ­levenslang. Wij mochten er als eerste cameraploeg 24 uur blijven. Het ­raarste vond ik dat het er muisstil was. Normaal hoor je gejoel en is er onrust als je binnenkomt. Hier kon je een speld horen vallen, waardoor ik dacht: wat gebeurt er in ­vredesnaam als ze toch geluid ­maken?”

Ben je echt in gevaar geweest?

“Ja. In Nigeria wilden ze ons een mooi plaatje voorschotelen: voetballende gevangenen op een veldje, mensen die gezellig samen zaten te eten. Maar een paar gedetineerden fluisterden ons toe dat de omstandigheden in werkelijkheid verschrikkelijk waren en ­namen ons mee naar de cellen. Toen we daar filmden, werden we zelf ­vastgezet…”

Oeps!

“De bewakers eisten van ons dat we de beelden zouden wissen, wat we in ­eerste instantie niet wilden. Maar na een paar uur werd de situatie zo ­onprettig dat we dachten: dit loopt uit de hand. Uiteindelijk hebben we de opnames gewist en mochten we weg. Dat was de enige mislukte reis, want er kwam geen uitzending van.”

Hoe krijg jij mensen eigenlijk aan het praten?

Genemans: “Door onbevooroordeeld te zijn. Ik probeer echt te luisteren, zonder te veroordelen. Dat merk je meteen: als je ze niet wegzet als monster, zijn ze vaak welwillend om hun verhaal te vertellen. Dan hoor je andere dingen dan wanneer je alleen maar hun ­misdaden herhaalt.”

Jouw tv-programma’s zijn bijna ­altijd meelooptv. Waarom werkt dat zo goed?

“Omdat ik niet kom vertellen hoe de kijker moet denken. Ik laat zien wat ik meemaak en de kijker mag daar zelf een mening over vormen. Of je het eng vindt of juist fascinerend, dat maakt niet uit. Het belangrijkste is dat je ziet: zo gaat het er echt aan toe.”

Wat is daar voor jou interessant aan?

“Televisie is vaak een glamourwereld, maar ik vind het juist spannend om buiten de gebaande paden te treden en plekken te laten zien waar je normaal niet binnenkomt. Ik ben van nature nieuwsgierig en hou ervan om ­werelden te betreden die je anders nooit zou zien. Als kijker kun je dan even meekijken door mijn ogen.”

Maar het gaat nooit over jou in je programma’s. Is dat een bewuste keuze?

“Ja. Ik kies bepaalde onderwerpen uit voor mijn programma’s. Die onderwerpen staan centraal, niet ik. Ik vind dat zelf een prettige manier van ­televisiemaken, want het is niet zo ­interessant wat ik ergens van vind of denk. Dat soort programma’s is er al genoeg op tv, dus ik vind het fijn om het net even anders te doen. Ik heb het goed gedaan als de kijker zelf z’n mening kan vormen.”

Grappig genoeg gaat het in je ­nieuwe boek Ewout juist wél ­helemaal om jou. Waarom?

“Kijkers vragen mij vaak: hoe is dat nou voor jou, al die heftige situaties? In mijn boek neem ik de kijkers mee achter de schermen: hoe maak je zo’n programma, hoe kom je een ­gevangenis binnen, hoe werkt dat ­allemaal? Ik geef ook wel een inkijkje in wat dat met mij doet en welke ­inzichten ik eruit haal.”

In je boek schrijf je dat je mentale gezondheid soms onder druk staat door wat je allemaal meemaakt. Hoe ga je daarmee om?

“Toen ik begon met het maken van ­politieseries, vond ik dat soms lastig. Je maakt veel leed en ellende mee, ziet mensen die op allerlei manieren zijn overleden. Politiemensen worden na een dodelijk ongeluk opgevangen door iemand die je kan helpen bij de ­verwerking. Mijn cameraman en ik zien hetzelfde, maar in het begin was die hulp er voor ons niet. Het was ­zoeken om daar op zo’n manier mee om te gaan dat het voor mij gezond blijft. Wat mij daarbij helpt, is om met een vast team te werken. We zijn geen machoploeg, maar we praten echt over wat we meemaken.”

Hoe komt het eigenlijk dat alles wat jij aanraakt in goud lijkt te ­veranderen?

“Grappig, dat jij dat zo zegt. Ik heb dit werk echt moeten bevechten, want in het begin kenden omroepen mij alleen als acteur in Zoop en presentator van kinderprogramma’s. Dat is iets heel ander dan wat ik nu doe. Zenders ­vinden het ook fijn om een presentator te hebben die veel emoties toont en heel dichtbij voelt. Ik doe vaak het ­tegenovergestelde, dus het is leuk om te merken dat kijkers dat waarderen.”